Thời trung đại nhiều sáng tác vận dụng thể thơ này: Quốc âm. thi tập của Nguyễn Trãi, Hồng Đức quốc âm thi tập của hội Tao đàn, Bạch Vân. quốc ngữ thi tập của Nguyễn Bỉnh Khiêm, thơ Hồ Xuân Hương, thơ Bà Huyện. Thanh Quan và sau này được Nguyễn Khuyến, Tú Xương He poured his thought and concern about life into poetry, using implicit expressions about reclusive life that are distinguishable from reclusive poets before and after him. This article discusses and analyses those expressions. Keywords: Nguyen Trai, "Quốc âm thi tập", Tang-style poetry in Nom characters, recluse, Con Son. 1. 4. Tải phần mềm tạo sóng âm thanh, Huong Dan tao song am … Tải phần mềm tạo sóng âm thanh, Huong Dan tao song am … Tải Top phần mềm "tạo sóng âm thanh", hướng dẫn dùng phần mềm có chức năng "tao song am thanh" Tải về miễn phí- Taimienphi.vn. TVB Cửu Âm Chân Kinh tập 1 | tiếng Việt | Khương Đại Vệ, Trương Trí Lâm, Lương Bội Linh | TVB 1993. Nội dung phim: Tương truyền trong võ lâm, bộ Cửu Âm Chân Kinh đã bị thất lạc bấy lâu nay có sức mạnh vô địch, nếu ai có thể sở hữu bí kíp cửu âm thì sẽ trở thành *Nội dung: cần đảm các ý sau đây: _Không chỉ là nhà văn chính luận kiệt xuất, Nguyễn Trãi còn là nhà thơ trữ tình sâu sắc. Hai tập thơ Ức Trai thi tập và Quốc âm thi tập ghi lại hình ảnh Nguyễn Trãi vừa là người anh hung vĩ đại, vừa là con người trần thế. Triển khai đề tài: "Bốn mùa trong Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi" tôi xác định hình ảnh bốn mùa trong Quốc âm thi tập là đối tượng nghiên cứu. 4. Phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu Tập thơ Quốc âm thi tập do nhà xuất bản Giáo dục - 1994, gồm 174 trang. 4.2. vdiD. Ngày đăng 01/11/2014, 1240 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC NGUYỄN THỊ NGA PHƢƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Sơn La, năm 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC NGUYỄN THỊ NGA PHƢƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP Chuyên ngành Văn học Việt Nam KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngƣời hƣớng dẫn TS. Ngô Thị Phƣợng Sơn La, năm 2014 LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Phòng Quản lí Khoa học Trường Đại học Tây Bắc, các thầy cô trong Bộ môn Văn học Việt Nam – Khoa Ngữ Văn, Thư viện trường Đại học Tây Bắc, đặc biệt em xin cảm ơn sự chỉ dẫn tận tình của Cô giáo – Tiến sĩ Ngô Thị Phượng đã giúp em hoàn thành khóa luận. Qua đây, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các bạn sinh viên trong lớp K51 Đại học sư phạm Văn – GDCD đã giúp đỡ tôi trong quá thực hiện khóa luận. Em xin chân thành cảm ơn! Sơn La, Ngày 15 Tháng 04 Năm 2014 Nguyễn Thị Nga MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Lịch sử vấn đề 2 3. Đối tượng nghiên cứu 4 4. Phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu 4 5. Phương pháp nghiên cứu 4 6. Cấu trúc đề tài 5 PHẦN NỘI DUNG 6 CHƢƠNG 1 KHÁI QUÁT VỀ THƠ NÔM ĐƢỜNG LUẬT VÀ TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP 6 Khái quát về thơ Nôm Đường luật 6 Khái niệm 6 Quá trình hình thành và phát triển 7 Khái quát về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập 10 Thời đại Hồng Đức 10 Tác giả Hồng Đức quốc âm thi tập 11 Hoàn cảnh ra đời, vị trí tác phẩm 12 Tiểu kết chương 1 13 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP 14 Ngợi ca công đức nhà Lê và vai trò của Lê Thánh Tông 14 Ca ngợi đất nước giàu đẹp 23 Địa danh kì thú 24 Bốn mùa tốt tươi, tuần hoàn bí ẩn 28 Dân chúng ấm no 33 Tôn vinh các nhân kiệt Trung Hoa và tự hào về quá khứ của cha ông 36 Tôn vinh các nhân kiệt Trung Hoa 36 Niềm tự hào về quá khứ của cha ông 39 Tiểu kết chương 2 43 CHƢƠNG 3 MỘT VÀI PHƢƠNG DIỆN TRONG HÌNH THỨC THỂ HIỆN HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP 44 Cách tân thể loại 44 Cách tân ngôn ngữ 48 Tiểu kết chương 3 53 PHẦN KẾT LUẬN 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO 56 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Thời đại Hồng Đức không những đánh dấu một giai đoạn cực thịnh của chế độ phong kiến Việt Nam mà còn ghi lại một cột mốc lớn trên con đường phát triển của lịch sử văn học dân tộc với sự ra đời của tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập. Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập do những nhân sĩ của hội Tao đàn sáng tác dưới sự chủ xướng của vua Lê Thánh Tông. Tuy sáng tác còn nặng lối cung đình tuy nhiên tập thơ đã đem đến cho văn học những vần thơ hết sức thi vị. Có thể thấy ở tập thơ này, về mặt nội dung rất phong phú, có sự kế thừa và tiếp thu những tinh hoa nghệ thuật của thơ Nguyễn Trãi từ thế kỉ trước. Từ trước đến nay đã có nhiều độc giả đón nhận và khai thác tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập không phải chỉ để hiểu rõ cái hay về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm mà còn tiếp cận tác phẩm như một nguồn tài liệu lịch sử quý giá về một giai đoạn lịch sử dân tộc. Hiện nay, tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập được đưa vào giảng dạy trong các trường chuyên nghiệp, tuy nhiên để cảm nhận được cái hay, cái đẹp và ý nghĩa sâu sắc của những bài thơ trong Hồng Đức quốc âm thi tập do khoảng cách thời gian lịch sử và hạn chế trong giới thiệu tài liệu học tập nên người học và độc giả hạn chế về sự tiếp cận, hơn nữa các tài liệu nghiên cứu chỉ dừng lại ở phương diện khái quát chung mà chưa đi vào những vấn đề cụ thể. Tập thơ được coi là tiếng nói không nhỏ trong thơ Nôm dân tộc, khi tiếp xúc với tác phẩm điều cuốn hút người viết trước hết là ở phương diện nội dung phong phú và sâu sắc của tác phẩm. Như vậy, việc nghiên cứu tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là điều cần thiết đặc biệt là nghiên cứu phương diện nội dung. Tuy nhiên cho đến nay chưa có nhiều công trình tập trung nghiên cứu chuyên sâu và riêng biệt về phương diện nội dung của tập thơ, đây là khó khăn cho việc tiếp cận và học tập những tác phẩm thơ trong Hồng Đức quốc âm thi tập, do vậy để có cái nhìn cụ thể hơn về nội dung thơ trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập người viết đi vào thực hiện khóa luận “Phương diện nội dung trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập”. 2 2. Lịch sử vấn đề Cho đến nay, chưa có nhiều những công trình nghiên cứu một cách sâu sắc về tập thơ Nôm Hồng Đức quốc âm thi tập mà hầu như chỉ dừng lại ở mức độ khái quát chung. Có thể điểm qua một số công trình tiêu biểu như sau Các tác giả cuốn Văn học trung đại Việt Nam, tập 1, do Nguyễn Đăng Na chủ biên đã đưa ra những đánh giá khái quát về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập như sau “Thời đại Hồng Đức không những đánh dấu giai đoạn hoàng kim của chế độ phong kiến Việt Nam mà còn ghi một cột mốc lớn trên con đường phát triển của lịch sử văn học dân tộc với sự ra đời của tập thơ mang chính tên thời đại đó.” [14, Về mặt nội dung các tác giả cũng đưa ra nhận xét “đồng thời mở rộng những nội dung Nho giáo, khẳng định, đề cao vương triều phong kiến.” [14, Các soạn giả cuốn Hồng Đức quốc âm thi tập do Phạm Trọng Điềm chủ biên đã có những nhận xét khái quát về nội dung tập thơ “ Đây là tập thơ nhiều tác giả cho nên ý thơ và lời thơ cũng muôn màu muôn vẻ. Tuy nhiên hướng sáng tác vẫn tập trung dưới sự chỉ đạo của nhà vua, từ trật tự đến chủ đề chung tình yêu thiên nhiên, yêu đất nước, yêu chính nghĩa, yêu những trí óc thông minh, yêu những tâm hồn trong sáng, và từ đó toát lên lòng tự hào dân tộc, trong tổ quốc độc lập và thanh bình.” [6, Về nghệ thuật tác giả đưa ra ý kiến như sau “ Hình thức và nghệ thuật thơ ở đây có một bước tiến so với tập thơ Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi,… trừ những chỗ khuôn sáo, gò bó, hình thức và nghệ thuật thơ Quốc âm thời Hồng Đức được mở rộng về nhiều mặt, phong phú về đề tài, sinh động về hình tượng, uyển chuyển về lời văn.” [6, Cũng trong cuốn sách này, Bùi Văn Nguyên có lời bình xác đáng “Hồng Đức quốc âm thi tập cũng nêu lên được nhiều nét truyền thống tốt đẹp trong tinh thần dựng nước và giữ nước của tổ tiên ta, cũng như về sự vững bền và sức vươn lên của nền văn hiến Việt Nam.” [6, Trong cuốn Lê Thánh Tông về tác gia và tác phẩm, tác giả đã tập hợp nhiều bài viết với nhiều ý kiến đánh giá khách quan của nhiều nhà nghiên cứu, Nguyễn Hồng Phong có lời nhận định như sau “Hồng Đức quốc âm thi tập một 3 mặt phản ánh tư tưởng và tâm lí của giai cấp phong kiến triều Lê, kiêu hãnh vì sự nghiệp dựng nước của dòng họ nhà Lê, cũng kiêu hãnh về lịch sử oanh liệt của dân tộc.” [7, Có thể trích dẫn ý kiến của Bùi Duy Tân “Hồng Đức quốc âm thi tập là một tập thơ tiếng Việt cỡ lớn, lớn về số lượng thơ, về giá trị, về vị trí, về ý nghĩa thời đại của nó.”, “Tác phẩm là bằng chứng về một thời kì phát triển mạnh, một bước tiến mới của thơ tiếng Việt.” [7, Cũng ý kiến của Bùi Duy Tân “Hồng Đức Quốc Âm thi tập là kết tinh cố gắng của cả một thế hệ thi sĩ trên lĩnh vực trau dồi và nâng cao sức biểu hiện của ngôn ngữ văn học dân tộc.” [7, Hay ý kiến đánh giá của Vương Lộc “Trong lịch sử văn học Việt Nam thế kỉ XV được đánh dấu bằng hai tác phẩm viết bằng chữ Nôm nổi tiếng nửa đầu thế kỉ là Quốc Âm thi tập của Nguyễn Trãi và nửa sau thế kỉ là Hồng Đức quốc âm thi tập của Lê Thánh Tông và một số triều thần.” [7, Phạm Hùng cũng có lời bình “Tập thơ là kết quả của cuộc sinh hoạt nghệ thuật cung đình mang tính công dân đầy trang trọng, nghiêm túc.” [7, Với công trình nghiên cứu Thơ Nôm Đường luật, tác giả Lã Nhâm Thìn nhận định “Hồng Đức quốc âm thi tập vẫn tiếp tục nội dung dân tộc đã có từ Quốc âm thi tập, nhưng xu hướng xã hội hóa trong nội dung phản ánh đã thể hiện khá rõ nét.” [19, tr 41]. “Đôi khi mộc mạc, chất phác, ngộ nghĩnh nhưng đậm đà phong vị dân tộc.” [19, Trong cuốn Văn học Việt Nam thế kỉ X – nửa đầu thế kỉ XVIII, do Đinh Gia Khánh chủ biên có lời nhận xét của Mai Cao Chương như sau “Hồng Đức quốc âm thi tập là tập thơ Nôm cỡ lớn của thế kỉ XV.” [12, Cũng về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập trong cuốn Văn học Việt Nam từ thế kỉ X – thế kỉ XX, Nguyễn Phạm Hùng chủ biên có đưa ra ý kiến nhận xét cụ thể “Tập thơ thể hiện sự hào sảng của một vị vua thời thịnh mang niềm tự hào to lớn trước lịch sử dân tộc, trước non sông gấm vóc, ca tụng vương quyền, ca tụng cuộc sống thái bình, bày tỏ lòng quan tâm tới đời sống muôn dân… nghệ thuật thơ rất trau chuốt, điêu luyện có tính dân tộc, giàu sắc thái dân dã.” [9, 4 Đinh Gia Khánh trong cuốn Văn học Việt Nam thế kỉ X – nửa đầu thế kỉ XVIII có lời bình khách quan “Hồng Đức quốc âm thi tập đã đánh dấu một bước tiến rõ rệt của văn học Nôm đặc biệt là về phương diện rèn giũa và nâng cao khả năng biểu hiện của ngôn ngữ văn học dân tộc.” [12, Trên đây là những công trình nghiên cứu và những ý kiến tiêu biểu của một số nhà nghiên cứu về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập. Nhìn chung mỗi công trình nghiên cứu đều có những đóng góp đáng kể với những phát hiện mới mẻ. Tôi tiến hành thực hiện khóa luận trên cơ sở kế thừa, tiếp thu những thành tựu đã có từ những công trình nghiên cứu trên . 3. Đối tƣợng nghiên cứu Triển khai khóa luận “Phương diện nội dung trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập”, người viết xác định phương diện nội dung của Hồng Đức quốc âm thi tập là đối tượng nghiên cứu. 4. Phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu Khóa luận nghiên cứu trong phạm vi tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập do hai nhà nghiên cứu Phạm Trọng Điềm - Bùi Văn Nguyên giới thiệu, biên soạn, xuất bản năm 1982, Nhà xuất bản Văn học, gồm 328 bài thơ, chia thành 5 phần Thiên địa môn, Nhân đạo môn, Phong cảnh môn, Phẩm vật môn, Nhàn ngâm chư phẩm. Nhiệm vụ nghiên cứu Tiến hành phân tích tìm ra những phương diện nội dung cụ thể trong Hồng Đức quốc âm thi tập gồm Ngợi ca công đức nhà Lê và vai trò của Lê Thánh Tông. Ca ngợi đất nước giàu đẹp. Tôn vinh các nhân kiệt Trung Hoa và tự hào về quá khứ của cha ông. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để đảm bảo cho công việc nghiên cứu khóa luận đồng thời để có nguồn tư liệu phong phú và đủ tin cậy đáp ứng được mục đích đặt ra. Người viết tiến hành những phương pháp nghiên cứu sau 5 Phương pháp thống kê phân loại Sử dụng phương pháp này người viết có thể tập hợp, thống kê những nguồn tư liệu có liên quan đến khóa luận người viết đang nghiên cứu. Phương pháp phân tích - tổng hợp Từ những tư liệu đã tập hợp, thống kê được người viết sử dụng phương pháp phân tích - tổng hợp để làm sáng tỏ vấn đề cần nghiên cứu. Phương pháp này được sử dụng như một phương pháp chính trong quá trình thực hiện đề tài. Phương pháp văn học sử Văn học trung đại phát triển trong thời gian dài và kéo dài qua các thời kì khác nhau nên việc sử dụng phương pháp văn học sử sẽ đảm bảo được tính logic trong quá trình khảo sát phục vụ cho việc nghiên cứu khóa luận. Hơn nữa tư tưởng tác phẩm luôn chịu sự chi phối của thời đại. 6. cấu trúc đề tài Ngoài phần Mở đầu và Kết luận khóa luận gồm 3 chương Chương 1 Khái quát về thơ Nôm Đường luật và tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Chương 2 Phương diện nội dung trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Chương 3 Một vài phương diện trong hình thức thể hiện Hồng Đức quốc âm thi tập [...]... thể thơ mới thơ Nôm Đường luật Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập được coi là bước phát triển tiếp theo trên cơ sở kế thừa và phát huy tinh thần đã có trong Quốc âm thi tập, góp phần đưa thơ Nôm Đường luật phát triển mạnh mẽ hơn và khẳng định chắc chắn vị trí của mình trong lịch sử văn học dân tộc Sau Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập được coi là một cột mốc lớn trong. .. trình phát triển của thơ Nôm Đường luật nói riêng, văn học dân tộc và ngôn ngữ dân tộc nói chung 13 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là sáng tác của nhiều tác giả nên nội dung rất phong phú và đa dạng, tuy nhiên trong sự đa dạng đó tập thơ vẫn có sự nhất quán trong biểu hiện nội dung cảm xúc Ngợi ca công đức nhà Lê và vai trò... khuyến khích phát triển nhất là sáng tác thơ Nôm Đường luật, bằng chứng cụ thể là sự ra đời của tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Tác giả Hồng Đức quốc âm thi tập Tác giả của tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là những nhân sĩ thời Hồng Đức mà chủ yếu là những nhân sĩ tập hợp trong Hội Tao đàn Hội Tao đàn được thành lập vào năm 1495, là tổ chức sáng tác thơ và bình thơ do vua Lê Thánh Tông đứng đầu tự... đất nước ta Hồng Đức quốc âm thi tập ca ngợi sự giàu đẹp của đất nước thông qua những bài thơ miêu tả thi n nhiên Có thể thấy, miêu tả thi n nhiên, dùng thi n nhiên phục vụ cho mục đích biểu cảm là nội dung quen thuộc trong thơ ca trung đại, trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập những bài thơ viết về thi n nhiên chiếm số lượng nhiều nhất, có tới 42 bài thơ với nội dung miêu tả vẻ đẹp của thi n nhiên... dưới 170 bài thơ là một trong những tập thơ tiêu biểu sau Quốc âm thi tập và Hồng Đức quốc âm thi tập, xét về quy mô, số lượng tác phẩm này ít hơn so với hai tập thơ Quốc âm thi tập và Hồng Đức quốc âm thi tập song với Bạch Vân quốc ngữ thi tập tầm khái quát nghệ thuật của thơ Nôm đường luật được nâng lên một bước, đề tài, chủ đề nổi bật trong thơ Nôm Nguyễn Bỉnh Khiêm là tính chất xã hội rộng lớn và mang...PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1 KHÁI QUÁT VỀ THƠ NÔM ĐƢỜNG LUẬT VÀ TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP Khái quát về thơ Nôm Đƣờng luật Khái niệm Thơ Nôm Đường luật là một trong những thể loại để lại nhiều thành tựu to lớn cho nền văn học dân tộc, đó được coi là thể thơ độc đáo vào bậc nhất của văn học Việt Nam Thời trung đại nhiều sáng tác vận dụng thể thơ này Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, Hồng Đức quốc. .. với bảy thế kỉ tồn tại và phát triển thơ Nôm Đường luật đã khẳng định ý nghĩa to lớn của mình trong văn học dân tộc với những đỉnh cao nghệ thuật rực rỡ 9 Khái quát về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Thời đại Hồng Đức Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập ra đời vào nửa cuối thế kỉ XV dưới thời Hồng Đức Về mặt lịch sử dân tộc, đây là thời kì nước Đại Việt vừa sạch bóng quân thù, bước vào kỉ nguyên... Đây có thể coi là thế kỉ của thơ Nôm Đường luật với sự xuất hiện của 7 hai tập thơ lớn cả về số lượng và chất lượng nửa đầu thế kỉ có Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi gồm 254 bài thơ, nửa cuối thế kỉ có Hồng Đức quốc âm thi tập gồm 328 bài thơ Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi được coi là tác phẩm mở đường cho sự phát triển của thơ Nôm Đường luật và khẳng định sự tồn tại trong thực tế dòng văn học tiếng... chùa tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập không chỉ làm hiện lên cảnh đẹp giang sơn ta mà còn phần nào nói lên bản sắc văn hóa của dân tộc ta Bốn mùa tốt tƣơi, tuần hoàn bí ẩn Thi n nhiên tươi đẹp, rực rỡ trên đất nước ta còn hiện lên thông qua những bài thơ vịnh bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, những bài thơ vịnh bốn mùa trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập chiếm số lượng khá lớn, có tới 20 bài thơ. .. nhất ở thời đại này là sự phát triển của thể thơ Nôm Đường luật một thể thơ dân tộc, nếu 14 như Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi là tác phẩm đặt nền móng cho thể thơ này thì tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập của hội Tao đàn là sự kế tục và góp phần khẳng định vị trí vững chắc của thể thơ này trong nền văn học dân tộc Có thể nhận thấy văn học thời kì này có nội dung yêu nước sâu sắc, thể hiện niềm tự hào . về thơ Nôm Đường luật và tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Chương 2 Phương diện nội dung trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Chương 3 Một vài phương diện trong hình thức thể hiện Hồng Đức. tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập. Tác giả Hồng Đức quốc âm thi tập Tác giả của tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là những nhân sĩ thời Hồng Đức mà chủ yếu là những nhân sĩ tập hợp trong. sau Quốc âm thi tập và Hồng Đức quốc âm thi tập, xét về quy mô, số lượng tác phẩm này ít hơn so với hai tập thơ Quốc âm thi tập và Hồng Đức quốc âm thi tập song với Bạch Vân quốc ngữ thi tập - Xem thêm -Xem thêm phương diện nội dung trong tập thơ hồng đức quốc âm thi tập, phương diện nội dung trong tập thơ hồng đức quốc âm thi tập, Tác phẩm Quốc âm thi tập là của ai?Hoàn cảnh sáng tác Quốc âm thi tậpNội dung của Quốc âm thi tậpSắc thái cảm hứng của cụ Nguyễn Trãi Quốc âm thi tập là tên gọi phổ biến dành cho tuyển tập thơ chữ Nôm của danh sĩ Nguyễn Trãi sáng tác có thể ở thời kỳ đầu của nhà Hậu Lê Việc đặt tên gọi cho tập thơ cũng như biên soạn cũng có thể do người thời sau Nguyễn Trãi thực hiện, nhiều khả năng nhất là vào thời vua Lê Thánh Tông trị vì thời kỳ 1460–1497. Nó được coi là tập thơ đại thành đầu tiên bằng tiếng Việt sử dụng chữ Nôm trong lịch sử sáng tác thơ văn của người Việt Nam. Do tầm quan trọng như vậy của nó mà Quốc âm thi tập nhận được nhiều sự quan tâm nghiên cứu của giới học giả từ thời Lê sơ cho đến ngày nay. Cùng với tập thơ chữ Nôm Bạch Vân quốc ngữ thi tập của Nguyễn Bỉnh Khiêm 1491–1585, Quốc âm thi tập là 2 văn bản thực sự quan trọng trong việc tạo dựng diện mạo cho một dòng thơ hàn luật chữ Nôm ở thời kỳ trung đại của người Việt. Các phần của Quốc âm thi tập Vô đề Môn thì lệnh thời tiết Môn hoa mộc cỏ cây Môn cầm thú thú vật Tác phẩm Quốc âm thi tập là của ai? Hoàn cảnh sáng tác Quốc âm thi tập Theo các tài liệu ghi chép để lại, Quốc âm thi tập không phải là tập thơ đầu tiên viết bằng chữ Nôm. Trước Nguyễn Trãi, vào thế kỷ XIII đã có Nguyễn Thuyên, Nguyên Sĩ Cố làm phú bằng thơ Nôm. Tuy nhiên những tác phẩm ấy vẫn còn ngượng nghịu, gượng ép, lúng túng trong việc sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh làm phương thức biểu đạt. Hơn nữa, những tác phẩm ấy hiện nay đều không còn. Quốc âm thi tập là tập thơ Nôm được công bố gần đây do hai ông Trần Văn Giáp và Phạm Trọng Điềm phiên âm, chú giải và xuất bản năm 1956. Bản văn này căn cứ vào một công trình sưu tập toàn bộ thi văn của Nguyễn Trãi do Dương Bá Cung, Nguyễn Định, Ngô Thế Vinh làm về đời Tự Đức và ấn hành vào năm 1868 dưới nhan đề Ức Trai di tập Các nhà sưu tập trên hẳn đã phần lớn căn cứu vào bộ Ức Trai di tập đời Lê. Toàn bộ có 7 quyển, Quốc âm thi tập chép vào quyển thứ 7, gồm tất cả 253 bài chia làm 4 phần như sau – Vô đề 192 bài – Thời lệnh môn Đề tài thời tiết, khí hậu, cảnh sắc bốn mùa 21 bài. – Hoa mộc môn Đề tài về các loại hoa cỏ, thảo mộc 33 bài. – Cầm thú môn Đề tài về các loại chim muông 7 bài. Những bài thơ này đều không có ghi chép về thời điểm sáng tác, song người ta nghĩ rằng đa số được làm ra trong thời kì Nguyễn Trãi về ở ẩn tại Côn Sơn. Tập thơ phản ánh những nét tươi đẹp của quê hương Việt Nam và những nếp sống khổ cực của người dân quê cũng được đề cập đến. Nội dung của Quốc âm thi tập Với sự ra đời của tập thơ này, nó đã khẳng định dứt khoát sự tồn tại trong thực tế dòng văn học tiếng Việt. Từ đây dòng văn học chữ Nôm sẽ phát triển song song với dòng văn học chữ Hán, làm cho văn học dân tộc phát triển phong phú, toàn diện và mạnh mẽ hơn. Nhìn chung, bố cục tập thơ vẫn dựa theo công thức phổ biến thời bấy giờ nhưng đã được chỉnh lý, chọn lọc theo ý đồ riêng của tác giả. Trong đó quan trọng nhất là mục Vô đề gồm 13 chủng loại nhỏ từ Ngôn chí, Mạn thuật, Trần tình … đến Huấn nam tử. Nói mục này quan trọng nhất vì nó chứa đựng đầy đủ nhất tâm tư, tình cảm và tấm lòng sắt son của Nguyễn Trãi với đất nước với nhân dân. Qua Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi muốn gửi gắm một triết lý tình thương bao la, một chủ nghĩa nhân đạo rộng lớn đến con người và cảnh vật. Qua Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi cũng muốn khẳng định vai trò to lớn của tập thơ – nhịp cầu nối giữa hai nền thơ ca của dân tộc. Đó là thơ ca dân gian và thơ ca bác học. Nhịp cầu ấy được thể hiện rõ nét thông qua những khám phá về nội dung và những phát minh về hình thức nghệ thuật. Trong bài viết Thơ Quốc âm thi tập, tác giả Bùi Văn Nguyên cho rằng Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi không nói gì nhiều, chỉ nói đến đạo làm người trong trời đất được truyền lại từ thời Kinh Dương Vương- Hùng Vương. Tác giả nhận định “Nguyễn Trãi trong đêm trường trung cổ, lại khác, chưa biết nhiều lý thuyết gì lắm, ngoài ba hệ ý thức phật-lão-nho nhưng Nguyễn Trãi có ý thức về đạo làm người chân chính, giữ đúng vị trí “ vật linh trưởng” của muôn vật thương yêu chủng loại riêng mình đã đành, mà còn yêu cảnh vật thiên nhiên, cả muôn vật, coi trọng hạnh phúc chung, coi trọng cảnh chung” Ngoài ra, Quốc âm thi tập còn phản ánh lòng trung quân, ưu dân ái quốc, tình yêu thiên nhiên tha thiết. Thiên nhiên đối với nhà thơ có khi là “khách khứa”, “láng giềng”, “bầu bạn” cũng có khi là “nô bộc” của nhà thơ. Những hình ảnh mộc mạc, bình dị nơi thôn quê, làng cảnh Việt nam được ông nâng niu, trân trọng đưa vào thơ, chúng ngang nhiên được đứng cùng những Tùng, Cúc, Trúc, Mai. Qua Quốc âm thi tập, ta còn thấy hình ảnh con người ung dung, tự tại, thanh tao thoát tục dàn trải lòng mình trước thiên nhiên vạn vật. Nó ẩn chứa những bài học luân lý răn đời và ca ngợi cảnh nhàn, vui thú điền viên. Nội dung của Quốc âm thi tập Sắc thái cảm hứng của cụ Nguyễn Trãi Văn chương Nguyễn Trãi là văn chương thiết tha cuộc sống, văn chương lắng đọng tình người, văn chương lạc quan tươi vui. Là người suốt đời thiết tha xây đắp cuộc sống hạnh phúc cho dân, cho nước Nguyễn Trãi luôn luôn yêu cầu văn nghệ phải gắn bó mật thiết với cuộc sống. Tìm hiểu kho tàng thơ ca của Nguyễn Trãi để lại cho hậu thế, chúng ta có thể thấy nét đặc sắc trong từng bài thơ của ông, đặc biệt là những bài thơ viết về thiên nhiên. Quốc âm thi tập là tập thơ Nôm mà trong đó có rất nhiều bài thơ nói về thiên nhiên cây cỏ, chim muông, hoa lá, trăng nước… có thể thấy đây là lần đầu tiên trong lịch sử thơ Nôm Việt Nam xuất hiện những bài thơ Việt Nam ca tụng cảnh sắc thiên nhiên một cách chân thật và đậm đà tính dân các đề tài vịnh thiên nhiên ta thấy số lượng hoa và cây xuất hiện rất nhiều trong Quốc âm thi tập của ông. Nguyễn Trãi đã dành riêng một đề mục Hoa mộc môn để nói về cỏ cây, hoa lá. Trong đề mục này, các hình tượng Tùng – Trúc – Cúc – Mai được Nguyễn Trãi tập trung chú ý và khắc họa rất đẹp. Cũng giống như thi pháp cổ phương Đông, Nguyễn Trãi đã khai thác các hình ảnh thiên nhiên trên để thể hiện phẩm chất thanh tao, cao nhã, trong sáng của người quân tử. Thiên nhiên ở những đề mục khác còn phảng phất phong vị Đường thi. Sắc thái cảm hứng của cụ Nguyễn Trãi Nguyễn Trãi 1380 – 1442 là đại thi hào dân tộc, người anh hùng cứu quốc thuở “Bình Ngô”, danh nhân văn hoá Đại Việt nói riêng và thế giới nói chung. Thơ chữ Nôm của Nguyễn Trãi đẹp đẽ, sâu sắc, là biểu tượng cao quý của nền vãn hiến Việt Nam. Điều đó được thể hiện trong tập thơ “Quốc âm thi tập”. Sau cái chết của Nguyễn Trãi, bè lũ gian thần trong triều Lê tiến hành tru di họ tộc nhà Nguyễn Trãi. Thơ văn Nguyễn Trãi cũng bị huỷ, không ai dám tàng trữ. Đời Lê Thánh Tông mới có lệnh cho sưu tầm. Nhưng phải đến năm 1868, nhà nghiên cứu Dương Bá Cung mới sưu tầm và lưu giữ thành công. Những tác phẩm của Nguyễn Trãi được truyền lại đến ngày nay là thành quả của lần tìm kiếm này. “Quốc âm thi tập” cũng nằm trong số đó. “Quốc âm thi tập” là tập thơ Nôm của Nguyễn Trãi, cũng là tập thơ Nôm cổ nhất, phong phú nhất của Việt Nam còn lại đến nay. Tập thơ gồm 254 bài chia thành 4 mục Vô đề ngôn chí, mạn thuật, trần tình, thuật hứng, tự thuật…; Thì lệnh môn; Hoa mộc môn; cầm thú môn. Phần lớn các bài thơ trong “Quốc âm thi tập” không có nhan đề. Đa phần là thơ tâm sự, tỏ chí hướng, rất khó để biêt thời gian sáng tác của từng tác phẩm. Nội dung của tập thơ hướng đến việc ca tụng thú thanh nhàn, tự hào mình đã “đổi công danh lấy một cần câu”… và cũng để lộ nỗi đau không che giấu là không có cơ hội giúp nước, không gặp người cùng mình thực hiện chí lớn. Ngoài ra, có một sô’ bài làm để tự ràn mình, khuyên bảo con cháu trong nhà giữ vững đạo đức, nhân phẩm, theo đúng lời dạy của thánh hiền Bảo kính cảnh giới. Cũng là một khía cạnh của thơ tâm sự, thơ về thiên nhiên là một mảng nội dung lớn trong “Quốc âm thi tập”. Thơ thiên nhiên của Nguyên Trãi hợp với thú an nhàn, làm dịu bớt nỗi đau, trở nên nhẹ nhàng, thanh thoát. Thể thơ trong “Quốc âm thi tập” rất đặc biệt. Có bài thất ngôn bát cú, có bài thất ngôn tứ tuyệt; nhiều bài giữa những câu 7 tiếng, xen 1 – 2 câu 6 tiếng. Đó là thể thơ riêng của thế kỉ XV. Nguyễn Trãi dùng nhiều ca dao, tục ngữ, nhiều từ cổ, và có ý thức dùng từ thuần Việt thay từ Hán Việt. Đặc điểm nổi bật nhất và cũng là thành công lớn nhất về nghệ thuật của tập thơ là đã sử dụng thành công ngôn ngữ tiếng Việt, chữ Nôm. Từ ngữ trong Quốc âm thi tập được tiếp thu từ những thành tựu vãn Nôm đời Trần, cải biên từ ngữ liệu Trung Quốc, song chủ yếu là chuốt lọc và phát triển từ tiếng nói của nhân dân. Trong tập thơ này, từ thuần Việt chiếm ưu thế hơn so với từ Hán – Việt, từ đơn âm được dùng với số lượt cao, sử dụng hư từ với tỉ lệ cao… Với lượng từ phong phú, có giá trị nghệ thuật, tác giả Quốc âm thi tập không chỉ thành công trong việc diễn tả những trạng huống tình cảm của bản thân mà còn góp phần thúc đẩy ngôn ngữ văn học viết bằng tiếng Việt phát triển. Không chỉ vậy, sáng tác thơ Nôm, Nguyễn Trãi dựa vào thể thơ Đường luật song ông chủ trương 285 phát huy cao độ những yếu tố dân tộc về mặt hình thức như cách gieo vần theo gốc dân gian; lối ngắt nhịp câu thơ khiến nhịp ở cuối câu là nhịp chẵn; đưa câu lục vào trong thơ, dùng xen với câu thất ngôn làm cho bài thơ giàu có về tiết điệu. Đó là điều ít gặp trong thơ Đường luật. Có thể xem đây là biểu hiện nỗ lực của Nguyễn Trãi trong hành trình đi tìm một lối thơ dân tộc. Với những giá trị to lớn về nội dung và nghệ thuật, “Quốc âm thi tập” là tập thơ tiêu biểu trong sự nghiệp thơ ca của Nguyễn Trãi. Và từ “Quốc âm thi tập”, Nguyễn Trãi đã tự khẳng định mình, như học giả. Lê Trí Viễn từng nhận xét “Nguyễn Trãi là bông hoa đầu mùa tuyệt đẹp của thơ nôm Việt Nam”. ******************** Đăng bởi Trường THPT Ngô Thì Nhậm Chuyên mục Tổng hợp Ngày đăng 15/11/2017, 1946 vấn đềNếu đọc thơ Nguyễn Du ta bâng khuâng trước những giọt lệ cao cả, chảy mãi ngàn đời giống như Tố Hữu đã đúc kết “Tố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều” thì đến với Nguyễn Trãi ta bắt gặp một nhà quân sự làm thơ hết sức tài tình “Nghe hồn Nguyễn Trãi phiêu gươm khua, tiếng thơ kêu xé lòng”Nguyễn Trãi là một nhà chính trị sáng suốt, một nhà quân sự lỗi lạc, một nhà ngoại giao thiên tài, một nhà sử học, địa lý học và một nhà thơ, nhà văn xuất sắc của văn học Việt Nam. Ở Nguyễn Trãi đã hội tụ tất cả “khí phách”, “tinh hoa” nghĩa là những gì tốt đẹp nhất của dân tộc ta. Có thể nói, Quốc âm thi tập là tập thơ có vị trí quan trọng trong lịch sử văn học Việt Nam. Đây là tập thơ Nôm đầu tiên viết bằng ngôn ngữ dân tộc hiện còn. Xuân Diệu gọi nó là “tác phẩm mở đầu nền văn học cổ điển” nước ta. Sở dĩ có được vị trí trên vì bên cạnh giá trị nội dung, Quốc âm thi tập còn gặt hái được những thành tựu to lớn về giá trị nghệ thuật. Tìm hiểu nét đặc sắc về nghệ thuật trong Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi sẽ góp phần giúp chúng ta nhận thức một cách toàn diện hơn về tài năng, phẩm giá và những đóng góp của Nguyễn Trãi trong tiến trình văn học Việt Nam. Trong đó, không thể không xét đến đặc điểm thể loại được Nguyễn Trãi sử dụng một cách nhuần nhuyễn, sáng tạo. Từ đó, ta sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về tài năng, vai trò, vị trí cũng như những đóng góp của Nguyễn Trãi cho nền văn học dân quyết vấn Trãi và tác phẩm “Quốc âm thi tập”Theo GS. Nguyễn Phong Nam, Quốc âm thi tập là “sự khởi đầu hoành tráng nhất, ấn tượng nhất” của thơ Nôm Việt Nam. Với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi được xem như nhà thơ lớn đầu tiên viết thơ chữ Nôm, đồng thời cũng là người sáng tác thơ Nôm đoản thiên có số lượng nhiều bậc nhất trong nền thơ cổ điển dân tộc. Quốc âm thi tập có 254 bài thơ, được xếp theo bốn phần là Vô đề 188 bài, Môn thì lệnh 21 bài, Hoa mộc môn 34 bài, Môn cầm thú 7 bài. TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM – ĐẠI HỌC HUẾ KHOA SƯ PHẠM NGỮ VĂN MÔN VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM ĐỀ Phân tích đặc điểm thể loại “Quốc âm thi tập” Nguyễn Trãi Dàn ý làm Đề tài Phân tích đặc điểm thể loại “Quốc âm thi tập” Nguyễn Trãi I II III Đặt vấn đề Giải vấn đề Nguyễn Trãi tác phẩm “Quốc âm thi tập” Những thể loại “Quốc âm thi tập” Cách gieo vần Bước đột phá thể loại Kết thúc vấn đề Người thực hiện Nhóm – Văn học Trung đại Việt Nam Giảng viên hướng dẫn Nguyễn Văn Luân Sinh viên nhóm 2 Vũ Thị Thúy Hòa – Văn 1D Phan Vũ Thùy Trân – Văn 1B Hoàng Thanh Long – Văn 1D Hồ Thị Ái Nhi – Văn 1D Hồ Thị Hạnh – Văn 1D Đặc điểm thể loại Quốc âm thi tập Nguyễn Trãi Đặt vấn đề I Nếu đọc thơ Nguyễn Du ta bâng khuâng trước giọt lệ cao cả, chảy ngàn đời giống Tố Hữu đúc kết “Tố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều” đến với Nguyễn Trãi ta bắt gặp nhà quân s ự làm th tài tình “Nghe hồn Nguyễn Trãi phiêu diêu Tiếng gươm khua, tiếng thơ kêu xé lòng” Nguyễn Trãi nhà trị sáng suốt, nhà quân s ự l ỗi l ạc, nhà ngoại giao thiên tài, nhà sử học, địa lý học nhà th ơ, nhà văn xuất sắc văn học Việt Nam Ở Nguyễn Trãi h ội tụ tất c ả “khí phách”, “tinh hoa” nghĩa tốt đẹp dân tộc ta Có thể nói, "Quốc âm thi tập" tập thơ có vị trí quan trọng lịch sử văn học Việt Nam Đây tập thơ Nôm viết ngôn ngữ dân tộc Xn Diệu gọi “tác phẩm mở đầu văn học cổ điển” nước ta Sở dĩ có vị trí bên cạnh giá trị nội dung, "Quốc âm thi tập" gặt hái thành tựu to lớn giá trị nghệ thuật Tìm hiểu nét đặc sắc nghệ thuật "Quốc âm thi tập" Nguyễn Trãi góp phần giúp nhận thức cách tồn diện tài năng, phẩm giá nh ững đóng góp Nguyễn Trãi tiến trình văn học Việt Nam Trong đó, khơng thể khơng xét đến đặc điểm thể loại Nguyễn Trãi sử dụng cách nhu ần nhuyễn, sáng tạo Từ đó, ta có nhìn sâu sắc h ơn tài năng, vai trò, vị trí đóng góp Nguyễn Trãi cho văn học dân tộc II Giải vấn đề Nguyễn Trãi tác phẩm “Quốc âm thi tập” Theo GS Nguyễn Phong Nam, Quốc âm thi tập “sự khởi đầu hoành tráng nhất, ấn tượng nhất” thơ Nôm Việt Nam Với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi xem nhà thơ lớn viết thơ chữ Nôm, đồng th ời người sáng tác thơ Nơm đoản thiên có số lượng nhiều bậc th cổ ển dân tộc Quốc âm thi tập có 254 thơ, xếp theo bốn ph ần Vô đ ề 188 bài, Mơn lệnh 21 bài, Hoa mộc mơn 34 bài, Môn c ầm thú 7 bài Đây tập thơ theo thể thơ cách luật thất ngôn bát cú, phần lớn theo th ể phổ biến bình thường, số theo thể cải biên, pha câu lục ngơn, ngũ ngơn vị trí khơng định Tập thơ viết ch ữ Nôm – th ứ ch ữ dựa kí hiệu chữ Hán có biến cải để ghi âm tiếng Việt Có lẽ v ậy mà l ời thơ uyển chuyển, dung dị, gần gũi đời thường, gần với nếp cảm, nếp nghĩ dân tộc So với thơ chữ Hán, tập thơ Nơm đại thành Nguyễn Trãi có kh ả thể sâu sắc tâm hồn dân tộc, cảm quan thiên nhiên, quê h ương, đ ất nước Nhờ sử dụng ngơn ngữ dân tộc, Nguyễn Trãi có th ể bộc lộ cung b ậc tình cảm, sắc thái trữ tình, giới nội tâm nỗi ưu phi ền m ột cách tự do, linh động Theo Nguyễn Đăng Na 2005 “Văn học trung đại Việt Nam”, có phân tích chi tiết, sâu sắc th văn Nguy ễn Trãi, đ ặc bi ệt thơ chữ Nôm "Quốc âm thi tập" giữ vị trí quan trọng lịch sử văn học dân tộc Việt Nam Tập thơ Nôm Nguyễn Trãi tác phẩm đ ầu tiên viết ngơn ngữ dân tộc Đây đồng th ời t ập đ ại thành c thơ ca tiếng Việt Với "Quốc âm thi tập", Nguyễn Trãi nhà “khai sơn phá thạch”, người đặt móng xây dựng thể th cho văn học dân t ộc sở tiếp thu có sáng tạo thể thơ Đường luật Trung Quốc "Quốc âm thi tập" khẳng định vai trò khả to lớn ngôn ngữ tiếng Việt ch ức thẩm mĩ, việc phản ánh đời sống xã hội tâm trạng người” Những thể loại “Quốc âm thi tập” Căn vào hình thức tổ chức chất liệu ngơn ngữ, ta thấy Nguyễn Trãi làm thơ Nôm theo ba thể Thể luật Đường gồm 42 Trong đó, 29 Thất ngơn bát cú, 13 Thất ngôn tứ tuyêt Thể thất ngơn kiểu tiết tấu đường luật 4-3 dùng xen tiết tấu 3-4 gồm 26 Trong Thất ngơn bát cú có 18 T ứ ệt có Thể thất ngơn xen lục ngơn 186 bài, Thất ngơn bát cú có 161 chiếm 86,56% Tứ tuyệt có 25 chiếm 13,44% Trong Nguyễn Trãi thể thơ Việt Nam Quốc âm thi tập, Phạm Luận đối chiếu, so sánh tỉ mỉ vần thơ quốc âm với thơ Đường, từ khẳng định Nguyễn Trãi vận dụng thi pháp thơ Đường cách thành thạo Nguyễn Trãi có sáng tạo khéo léo, tài tình số lớn thơ nhiều có chỗ viết khác niêm luật thơ Đường Điều thể câu tiếng có cách ngắt nhịp 3/4 khác lối ngắt nhịp thể thơ Đường 4/3, việc dùng câu tiếng xen với câu tiếng thơ bát cú tứ tuyệt Cũng tác giả Phạm Luận viết Thể loại thơ Quốc âm thi tập Nguyễn Trãi thi pháp Việt Nam, sau vào hình thức loại biệt tổ chức chất liệu ngơn ngữ, tác giả ba thể thơ mà Nguyễn Trãi sử dụng thể luật Đường, thể thất ngôn, thể câu chữ xen với câu chữ Ngồi ra, tác giả khẳng định “trong q trình sáng tác thơ tiếng Việt Nguyễn Trãi tiếp thu sâu sắc thi pháp luật Đường… Và từ tiềm quý báu thể thơ Trung Quốc này, Nguyễn Trãi có cố gắng để xây dựng lối thơ Việt Nam, thi pháp Việt Nam giai đoạn văn học chữ Nôm bắt đầu hình thành phát triển.” Điều tác giả chứng minh qua lối kiến tạo tiết tấu, lối gieo vần lưng mà Nguyễn Trãi sử dụng tập thơ Trong viết Một vài nhận xét mối quan hệ thể thơ Nôm Nguyễn Trãi với thể thất ngôn luật Trung Quốc với tác giả Nguyễn Phạm Hùng, tác giả Phạm Luận có phát thật xác đáng Tác giả viết cho rằng Trong Quốc âm thi tập vừa có nhân tố hợp luật Đường, lại vừa có nhân tố phi luật Đường Cụ thể cách hiệp vần thơ chủ yếu vần bằng, cấu tạo nhịp câu thơ thất ngôn đa dạng phổ biến cách ngắt nhịp 3/4, thể thất ngôn xen lục ngôn Qua khảo sát tác giả 254 thơ quốc âm có tới 156 có câu thất ngơn xen lục ngơn, chiếm 2/3 số tập Điều làm cho tiết điệu thơ phong phú nhiều Cách gieo vần Song song với việc phá cách thể thơ, Nguyễn Trãi có nh ững cách tân độc đáo việc gieo vần Như biết, vần xem m ột nh ững đặc trưng nghệ thuật quan trọng Vần giúp cho ph ần câu, câu gắn kết với nhau, làm cho tổ chức tác phẩm thêm v ững ch ắc, d ễ nh ớ, dễ thuộc Vần yếu tố tạo nhịp điệu góp phần làm tăng cộng h ưởng yếu tố, tạo nên tính nhạc thơ Đọc “Quốc âm thi t ập” ta th có ảnh hưởng qua lại từ văn học dân gian câu th Tục ngữ có cách bắt vần chữ cuối nhịp đầu bắt vần với ch ữ đ ầu nh ịp sau Đây gọi cách bắt vần theo kiểu vần liền v ần l ưng Chẳng hạn tục ngữ có câu “Bút sa, gà chết” “Trẻ cậy cha, già cậy con” “Ếch tháng ba, gà tháng bảy.” Thơ Quốc âm Nguyễn Trãi có nhiều bắt vần tương tự “Của thết người Khó khăn phải đạo, cháo ngon.” Báo kính cảnh giới – 22 “Làm quan dai tài chưa đủ Về nhàn, hạn hồng.” Thuật hứng – 16 “Chí cũ ta liều, nhiều hóa Người xưa sử chép thấy còn?” Thuật hứng – 4 Đó câu thơ bảy chữ Trong câu thơ sáu ch ữ đ ược phối hợp nhịp nhàng theo kiểu vần liền Trong “Điệp tr ận” Nguy ễn Trãi viết “Thục Đế, để thành leo lét” Hay “Tự thán”, ơng viết “Nhật nguyệt soi, đòi chốn hiện” Ngoài cách bắt vần theo kiểu vần lưng sát, Quốc âm thi tập có nhi ều bắt vần theo kiểu vần lưng cách Đây cách bắt v ần ch ữ cu ối nh ịp đ ầu b vần với chữ cuối nhịp sau Tục ngữ có câu - “Nhất nghệ tinh, thân vinh.” - “Sơng có khúc, người có lúc.” Thơ Nguyễn Trãi lại viết - “Đìa cỏ, câu ngâm gió.” Mạn thuật – 1 - “Chứa thủa khơ khao có thủa dào” Thuật hứng – 21 Điều đặc biệt so sánh thơ thất ngôn hay lục ngôn Nguy ễn Trãi với thơ lục bát song thất lục bát, ta thấy “Quốc âm thi t ập”, tác gi ả sử dụng vần lưng nhiều vị trí khác Vần gieo hầu hết vào ch ữ câu từ chữ thứ hai đến chữ thứ sau, chữ th ứ hai, th ứ ba ít, ch ữ thứ sáu nhiều chút Đại đa số gieo vần vào chữ thứ tư, th ứ năm Nghĩa vần cuối câu thơ hiệp vần với chữ th ứ tư thứ năm câu Chẳng hạn như “Lận cận nhà giàu lo bữa cốm Bạn bè kẻ trộm phải đau đòn.” Báo kính cảnh giới – 21 “Gạch quẳng bày ngọc Sừng mọc qua tai.” Tự than – 22 Gieo vần lưng chữ thứ năm “Ai hay có hai mắt Xanh ngọc dầu chưng mặt chúng người.” Tự thuật – 19 Hiện tượng bắt vần thơ Nguyễn Trãi cho thấy vần lưng đ ược ông sử dụng chưa ổn định Trong thơ lục bát, vần lưng gieo cách cố đ ịnh chữ thứ sáu câu lục chữ thứ sáu câu bát, tạo nên cân đ ối hài hòa Cách gieo vần chữ cuối câu với chữ th ứ hai, ba, t ư, năm, sáu câu thể mạnh mẽ xu hướng phá cách sáng tác Đ ường luật Nôm Nguyễn Trãi Dường với Nguyễn Trãi, xu h ướng dân t ộc hóa trước hết biểu chỗ tự tìm cho riêng, c ố g ắng khác n ước ngồi mà vận động tạo vần lưng đặc sắc Bước đột phá thể loại Giống thơ chữ Hán, thơ chữ Nôm Nguyễn Trãi sử dụng thể luật Đường tuân thủ qui cách thể thơ cách chặt chẽ niêm, luật, vần nghiêm chỉnh, câu chữ đối cân x ứng Điều đáng ý Nguyễn Trãi tiếp nối sáng tạo âm điệu mới sử dụng thể câu sáu chữ xen với câu bảy chữ, tạo nên bứt phá dòng th Nơm Việt Nam Thơ Nơm Nguyễn Trãi có quy cách niêm lu ật thơ Đường, có câu đẹp vào trí nhớ người Nước biếc non xanh thuyền gối bãi Đêm nguyệt bạc khách lên lầu Bài 153 Tuy nhiên Nguyễn Trãi nhiều nhà thơ đương thời, muốn tìm thể thơ dân tộc, thể thơ có khả diễn đạt nh ững đ ối t ượng thơ tiếng nói nước nhà theo nếp cảm nghĩ đồng bào M ột cách tân táo bạo ông đưa vào thơ thất ngôn nh ững câu th sáu chữ Số câu lục ngôn thơ không định V ị trí nh ững câu sáu chữ khơng cố định Dùng vào dòng th ứ mấy, d ường nh tùy thuộc vào nội dung ý tứ, cảm xúc th Có câu sáu hai câu đề Rồi hóng mát thuở ngày trường Hòe lục đùn đùn tán rợp trương Bảo kính cảnh giới- Bài 43 Lánh trần náu thú sơn lâm Lá thơng tiếng trúc cần Thuật hứng – Bài 25 Có hai câu luận Thấy nguyệt tròn kể tháng Nhìn hoa nở hay xuân Tự thán- Bài 34 Có câu cuối Dẽ có Ngu cầm đàn tiếng Dân giàu đủ khắp đòi phương Bảo kính cảnh giới- Bài 43 Bui có lòng trung lẫn hiếu Mài khuyết, nhuộm đen Thuật hứng- Bài 25 Có bốn câu lục ngơn xen với bốn câu thất ngôn Cảnh cũ non quê nhặt chốc mòng Chiêm bao ngờ đến Chè tiên nước ghín bầu in nguyệt, Mai rụng hoa đeo bóng cách song Gió nhặt đưa qua trúc ổ Mây tn phủ rợp thư phòng Thức nằm nghĩ ngợi mường tượng Lá chưa quét cửa thông Bài 51 Có câu lục ngơn viết liền nhau Đủng đỉnh chiều hôm dắt tay Trông giới phút chim bay Non cao non thấp mây thuộc Cây cứng mềm gió hay Nước trăm thu Nguyệt kiếp nhẫn Ngoài chưng chốn thơng hết Bui lòng người cực hiểm thay Bài 26 Trong Quốc âm thi tập có tới ba phần tư số tác giả dùng lối pha câu lục ngôn với câu thất ngôn Đặng Thai Mai nhận xét “ Đây điểm đáng ý kĩ thuật viết thơ Nguyễn Trãi, rõ ràng có cố gắng để xây dựng lối thơ Việt Nam , câu sáu tiếng dùng xen với nh ững câu b ảy tiếng, khác hẳn với cách niêm luật thơ Đường” Có thể khẳng định Quốc âm thi tập tập thơ lớn sớm viết ngơn ngữ dân tộc lại với ngày Sáng tác thơ Nôm, Nguyễn Trãi khơng tự bó khn khổ luật thi mà ln có ý thức sáng tạo Bên cạnh thơ có niêm luật hồn chỉnh, Nguyễn Trãi có nhiều câu thơ, thơ mang cốt cách dân tộc Đây bước sáng tạo Nguyễn Trãi bước tiến đáng kể lịch sử văn học nước nhà Với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi người đặt móng mở đường cho phát triển thơ tiếng Việt Ông xứng đáng hệ sau coi tác gia mở đầu cho bước phát triển phận văn học viết chữ Nôm Như vậy, với việc sử dụng thể thơ thất ngôn xen lục ngôn, cách gieo vần lưng vị trí khơng cố định, kết hợp với lối kiến tạo nhịp điệu thơ Nôm, Nguyễn Trãi thể khao khát đổi thi ca theo hướng Việt hóa Trên sở tiếp thu tinh hoa truyền thống dân tộc thành tựu đặc sắc Trung Hoa, Nguyễn Trãi phá vỡ qui định nghiêm ngặt thơ Đường luật, làm cho câu thơ, thơ trở nên gần gũi, dễ nhớ, dễ thuộc Đồng thời góp phần chuyển tải tiếng nói yêu nước, thương dân, niềm tự hào, lòng tự tơn dân tộc Nguyễn Trãi tới bạn đọc sau III Kết thúc vấn đề Ở vào thời đại mà văn học chịu chi phối mạnh mẽ thơ Đường, bứt phá tìm lối thơ riêng Nguyễn Trãi tượng tài vượt bậc nhà thơ Nguyễn Trãi có cách tân táo bạo việc chêm xen thể thơ sáu chữ vào câu bảy chữ, vận dụng cách gieo vần vị trí khác nhau, vận dụng nhịp điệu 3/4 khác cách ngắt nhịp 4/3 thơ Đường Với việc làm đó, Nguyễn Trãi bước phá vỡ “khuôn vàng thước ngọc” thơ ca cổ trung đại, giải tỏa gò bó thơ Đường luật Trung Hoa, xây dựng lối thơ Việt Nam theo xu hướng dân chủ, tiến Có thể nói với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi khẳng định vị thơ Nơm ơng nói riêng, thơ Nơm dân tộc nói chung tiến trình phát triển văn học nước nhà TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Hữu Sơn 2005, Nguyễn Trãi tác gia tác phẩm, NXB Giáo dục Phê bình, bình luận văn học - Nguyễn Trãi - Nhà xuất tổng hợp Khánh Hòa 1991 Viện sử học 1976, Nguyễn Trãi toàn tập, Nhà xuất khoa học xã hội Nguyễn Đổng Na 2005, Văn học Trung đại Việt Nam, tập 1- Nhà xuất Đại học sư phạm Bùi Văn Nguyên 2000, Văn chương Nguyễn Trãi rực rỡ ánh Khuê , NXB khoa học xã hội Bùi Văn Nguyên biên khảo, giải, giới thiệu 2003, Thơ Quốc âm Nguyễn Trãi, NXB Giáo dục Trần Đình Sử 2005, Thi pháp văn học trung đại Việt Nam , NXB Đại học Quốc gia Hà Nội Bùi Duy Tân 2005, Theo dòng khảo luận văn học trung đại , NXB Đại học Quốc gia Hà Nội Phạm Luận, Nguyễn Trãi thể thơ Việt Nam Quốc âm thi tập 10 Nguyễn Phạm Hùng, Một vài nhận xét mối quan hệ thể thơ Nôm Nguyễn Trãi với thể thất ngôn luật Trung Quốc ... tích đặc điểm thể loại Quốc âm thi tập Nguyễn Trãi I II III Đặt vấn đề Giải vấn đề Nguyễn Trãi tác phẩm Quốc âm thi tập Những thể loại Quốc âm thi tập Cách gieo vần Bước đột phá thể loại. .. vấn đề Nguyễn Trãi tác phẩm Quốc âm thi tập Theo GS Nguyễn Phong Nam, Quốc âm thi tập “sự khởi đầu hồnh tráng nhất, ấn tượng nhất” thơ Nơm Việt Nam Với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi xem nhà thơ... phản ánh đời sống xã hội tâm trạng người” Những thể loại Quốc âm thi tập Căn vào hình thức tổ chức chất liệu ngôn ngữ, ta thấy Nguyễn Trãi làm thơ Nôm theo ba thể Thể luật Đường gồm 42 Trong - Xem thêm -Xem thêm Đặc điểm thể loại của Quốc âm thi tập Nguyễn Trãi, Đặc điểm thể loại của Quốc âm thi tập Nguyễn Trãi, BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC NGUYỄN THỊ NGA PHƢƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Sơn La, năm 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC NGUYỄN THỊ NGA PHƢƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP Chuyên ngành Văn học Việt Nam KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngƣời hƣớng dẫn TS. Ngô Thị Phƣợng Sơn La, năm 2014 LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Phòng Quản lí Khoa học Trường Đại học Tây Bắc, các thầy cô trong Bộ môn Văn học Việt Nam – Khoa Ngữ Văn, Thư viện trường Đại học Tây Bắc, đặc biệt em xin cảm ơn sự chỉ dẫn tận tình của Cô giáo – Tiến sĩ Ngô Thị Phượng đã giúp em hoàn thành khóa luận. Qua đây, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các bạn sinh viên trong lớp K51 Đại học sư phạm Văn – GDCD đã giúp đỡ tôi trong quá thực hiện khóa luận. Em xin chân thành cảm ơn! Sơn La, Ngày 15 Tháng 04 Năm 2014 Nguyễn Thị Nga MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Lịch sử vấn đề ................................................................................................ 2 3. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 4 4. Phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................. 4 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 4 6. Cấu trúc đề tài ................................................................................................ 5 PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................... 6 CHƢƠNG 1 KHÁI QUÁT VỀ THƠ NÔM ĐƢỜNG LUẬT VÀ TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP ................................................................... 6 Khái quát về thơ Nôm Đường luật ............................................................... 6 Khái niệm ................................................................................................. 6 Quá trình hình thành và phát triển ............................................................ 7 Khái quát về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập ........................................ 10 Thời đại Hồng Đức ................................................................................. 10 Tác giả Hồng Đức quốc âm thi tập ......................................................... 11 Hoàn cảnh ra đời, vị trí tác phẩm ............................................................ 12 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 13 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP ............................................................................. 14 Ngợi ca công đức nhà Lê và vai trò của Lê Thánh Tông ............................ 14 Ca ngợi đất nước giàu đẹp ......................................................................... 23 Địa danh kì thú ....................................................................................... 24 Bốn mùa tốt tươi, tuần hoàn bí ẩn ............................................................. 28 Dân chúng ấm no .................................................................................... 33 Tôn vinh các nhân kiệt Trung Hoa và tự hào về quá khứ của cha ông ....... 36 Tôn vinh các nhân kiệt Trung Hoa .......................................................... 36 Niềm tự hào về quá khứ của cha ông ...................................................... 39 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 43 CHƢƠNG 3 MỘT VÀI PHƢƠNG DIỆN TRONG HÌNH THỨC THỂ HIỆN HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP ...................................................... 44 Cách tân thể loại ........................................................................................ 44 Cách tân ngôn ngữ ..................................................................................... 48 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 53 PHẦN KẾT LUẬN ......................................................................................... 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 56 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Thời đại Hồng Đức không những đánh dấu một giai đoạn cực thịnh của chế độ phong kiến Việt Nam mà còn ghi lại một cột mốc lớn trên con đường phát triển của lịch sử văn học dân tộc với sự ra đời của tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập. Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập do những nhân sĩ của hội Tao đàn sáng tác dưới sự chủ xướng của vua Lê Thánh Tông. Tuy sáng tác còn nặng lối cung đình tuy nhiên tập thơ đã đem đến cho văn học những vần thơ hết sức thi vị. Có thể thấy ở tập thơ này, về mặt nội dung rất phong phú, có sự kế thừa và tiếp thu những tinh hoa nghệ thuật của thơ Nguyễn Trãi từ thế kỉ trước. Từ trước đến nay đã có nhiều độc giả đón nhận và khai thác tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập không phải chỉ để hiểu rõ cái hay về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm mà còn tiếp cận tác phẩm như một nguồn tài liệu lịch sử quý giá về một giai đoạn lịch sử dân tộc. Hiện nay, tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập được đưa vào giảng dạy trong các trường chuyên nghiệp, tuy nhiên để cảm nhận được cái hay, cái đẹp và ý nghĩa sâu sắc của những bài thơ trong Hồng Đức quốc âm thi tập do khoảng cách thời gian lịch sử và hạn chế trong giới thiệu tài liệu học tập nên người học và độc giả hạn chế về sự tiếp cận, hơn nữa các tài liệu nghiên cứu chỉ dừng lại ở phương diện khái quát chung mà chưa đi vào những vấn đề cụ thể. Tập thơ được coi là tiếng nói không nhỏ trong thơ Nôm dân tộc, khi tiếp xúc với tác phẩm điều cuốn hút người viết trước hết là ở phương diện nội dung phong phú và sâu sắc của tác phẩm. Như vậy, việc nghiên cứu tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là điều cần thiết đặc biệt là nghiên cứu phương diện nội dung. Tuy nhiên cho đến nay chưa có nhiều công trình tập trung nghiên cứu chuyên sâu và riêng biệt về phương diện nội dung của tập thơ, đây là khó khăn cho việc tiếp cận và học tập những tác phẩm thơ trong Hồng Đức quốc âm thi tập, do vậy để có cái nhìn cụ thể hơn về nội dung thơ trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập người viết đi vào thực hiện khóa luận “Phương diện nội dung trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập”. 1 2. Lịch sử vấn đề Cho đến nay, chưa có nhiều những công trình nghiên cứu một cách sâu sắc về tập thơ Nôm Hồng Đức quốc âm thi tập mà hầu như chỉ dừng lại ở mức độ khái quát chung. Có thể điểm qua một số công trình tiêu biểu như sau Các tác giả cuốn Văn học trung đại Việt Nam, tập 1, do Nguyễn Đăng Na chủ biên đã đưa ra những đánh giá khái quát về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập như sau “Thời đại Hồng Đức không những đánh dấu giai đoạn hoàng kim của chế độ phong kiến Việt Nam mà còn ghi một cột mốc lớn trên con đường phát triển của lịch sử văn học dân tộc với sự ra đời của tập thơ mang chính tên thời đại đó.” [14, Về mặt nội dung các tác giả cũng đưa ra nhận xét “đồng thời mở rộng những nội dung Nho giáo, khẳng định, đề cao vương triều phong kiến.” [14, Các soạn giả cuốn Hồng Đức quốc âm thi tập do Phạm Trọng Điềm chủ biên đã có những nhận xét khái quát về nội dung tập thơ “ Đây là tập thơ nhiều tác giả cho nên ý thơ và lời thơ cũng muôn màu muôn vẻ. Tuy nhiên hướng sáng tác vẫn tập trung dưới sự chỉ đạo của nhà vua, từ trật tự đến chủ đề chung tình yêu thiên nhiên, yêu đất nước, yêu chính nghĩa, yêu những trí óc thông minh, yêu những tâm hồn trong sáng, và từ đó toát lên lòng tự hào dân tộc, trong tổ quốc độc lập và thanh bình.” [6, Về nghệ thuật tác giả đưa ra ý kiến như sau “ Hình thức và nghệ thuật thơ ở đây có một bước tiến so với tập thơ Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi,… trừ những chỗ khuôn sáo, gò bó, hình thức và nghệ thuật thơ Quốc âm thời Hồng Đức được mở rộng về nhiều mặt, phong phú về đề tài, sinh động về hình tượng, uyển chuyển về lời văn.” [6, Cũng trong cuốn sách này, Bùi Văn Nguyên có lời bình xác đáng “Hồng Đức quốc âm thi tập cũng nêu lên được nhiều nét truyền thống tốt đẹp trong tinh thần dựng nước và giữ nước của tổ tiên ta, cũng như về sự vững bền và sức vươn lên của nền văn hiến Việt Nam.” [6, Trong cuốn Lê Thánh Tông về tác gia và tác phẩm, tác giả đã tập hợp nhiều bài viết với nhiều ý kiến đánh giá khách quan của nhiều nhà nghiên cứu, Nguyễn Hồng Phong có lời nhận định như sau “Hồng Đức quốc âm thi tập một 2 mặt phản ánh tư tưởng và tâm lí của giai cấp phong kiến triều Lê, kiêu hãnh vì sự nghiệp dựng nước của dòng họ nhà Lê, cũng kiêu hãnh về lịch sử oanh liệt của dân tộc.” [7, Có thể trích dẫn ý kiến của Bùi Duy Tân “Hồng Đức quốc âm thi tập là một tập thơ tiếng Việt cỡ lớn, lớn về số lượng thơ, về giá trị, về vị trí, về ý nghĩa thời đại của nó.”, “Tác phẩm là bằng chứng về một thời kì phát triển mạnh, một bước tiến mới của thơ tiếng Việt.” [7, Cũng ý kiến của Bùi Duy Tân “Hồng Đức Quốc Âm thi tập là kết tinh cố gắng của cả một thế hệ thi sĩ trên lĩnh vực trau dồi và nâng cao sức biểu hiện của ngôn ngữ văn học dân tộc.” [7, Hay ý kiến đánh giá của Vương Lộc “Trong lịch sử văn học Việt Nam thế kỉ XV được đánh dấu bằng hai tác phẩm viết bằng chữ Nôm nổi tiếng nửa đầu thế kỉ là Quốc Âm thi tập của Nguyễn Trãi và nửa sau thế kỉ là Hồng Đức quốc âm thi tập của Lê Thánh Tông và một số triều thần.” [7, Phạm Hùng cũng có lời bình “Tập thơ là kết quả của cuộc sinh hoạt nghệ thuật cung đình mang tính công dân đầy trang trọng, nghiêm túc.” [7, Với công trình nghiên cứu Thơ Nôm Đường luật, tác giả Lã Nhâm Thìn nhận định “Hồng Đức quốc âm thi tập vẫn tiếp tục nội dung dân tộc đã có từ Quốc âm thi tập, nhưng xu hướng xã hội hóa trong nội dung phản ánh đã thể hiện khá rõ nét.” [19, tr 41]. “Đôi khi mộc mạc, chất phác, ngộ nghĩnh nhưng đậm đà phong vị dân tộc.” [19, Trong cuốn Văn học Việt Nam thế kỉ X – nửa đầu thế kỉ XVIII, do Đinh Gia Khánh chủ biên có lời nhận xét của Mai Cao Chương như sau “Hồng Đức quốc âm thi tập là tập thơ Nôm cỡ lớn của thế kỉ XV.” [12, Cũng về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập trong cuốn Văn học Việt Nam từ thế kỉ X – thế kỉ XX, Nguyễn Phạm Hùng chủ biên có đưa ra ý kiến nhận xét cụ thể “Tập thơ thể hiện sự hào sảng của một vị vua thời thịnh mang niềm tự hào to lớn trước lịch sử dân tộc, trước non sông gấm vóc, ca tụng vương quyền, ca tụng cuộc sống thái bình, bày tỏ lòng quan tâm tới đời sống muôn dân… nghệ thuật thơ rất trau chuốt, điêu luyện có tính dân tộc, giàu sắc thái dân dã.” [9, 3 Đinh Gia Khánh trong cuốn Văn học Việt Nam thế kỉ X – nửa đầu thế kỉ XVIII có lời bình khách quan “Hồng Đức quốc âm thi tập đã đánh dấu một bước tiến rõ rệt của văn học Nôm đặc biệt là về phương diện rèn giũa và nâng cao khả năng biểu hiện của ngôn ngữ văn học dân tộc.” [12, Trên đây là những công trình nghiên cứu và những ý kiến tiêu biểu của một số nhà nghiên cứu về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập. Nhìn chung mỗi công trình nghiên cứu đều có những đóng góp đáng kể với những phát hiện mới mẻ. Tôi tiến hành thực hiện khóa luận trên cơ sở kế thừa, tiếp thu những thành tựu đã có từ những công trình nghiên cứu trên . 3. Đối tƣợng nghiên cứu Triển khai khóa luận “Phương diện nội dung trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập”, người viết xác định phương diện nội dung của Hồng Đức quốc âm thi tập là đối tượng nghiên cứu. 4. Phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu Khóa luận nghiên cứu trong phạm vi tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập do hai nhà nghiên cứu Phạm Trọng Điềm - Bùi Văn Nguyên giới thiệu, biên soạn, xuất bản năm 1982, Nhà xuất bản Văn học, gồm 328 bài thơ, chia thành 5 phần Thiên địa môn, Nhân đạo môn, Phong cảnh môn, Phẩm vật môn, Nhàn ngâm chư phẩm. Nhiệm vụ nghiên cứu Tiến hành phân tích tìm ra những phương diện nội dung cụ thể trong Hồng Đức quốc âm thi tập gồm Ngợi ca công đức nhà Lê và vai trò của Lê Thánh Tông. Ca ngợi đất nước giàu đẹp. Tôn vinh các nhân kiệt Trung Hoa và tự hào về quá khứ của cha ông. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để đảm bảo cho công việc nghiên cứu khóa luận đồng thời để có nguồn tư liệu phong phú và đủ tin cậy đáp ứng được mục đích đặt ra. Người viết tiến hành những phương pháp nghiên cứu sau 4 Phương pháp thống kê phân loại Sử dụng phương pháp này người viết có thể tập hợp, thống kê những nguồn tư liệu có liên quan đến khóa luận người viết đang nghiên cứu. Phương pháp phân tích - tổng hợp Từ những tư liệu đã tập hợp, thống kê được người viết sử dụng phương pháp phân tích - tổng hợp để làm sáng tỏ vấn đề cần nghiên cứu. Phương pháp này được sử dụng như một phương pháp chính trong quá trình thực hiện đề tài. Phương pháp văn học sử Văn học trung đại phát triển trong thời gian dài và kéo dài qua các thời kì khác nhau nên việc sử dụng phương pháp văn học sử sẽ đảm bảo được tính logic trong quá trình khảo sát phục vụ cho việc nghiên cứu khóa luận. Hơn nữa tư tưởng tác phẩm luôn chịu sự chi phối của thời đại. 6. cấu trúc đề tài Ngoài phần Mở đầu và Kết luận khóa luận gồm 3 chương Chương 1 Khái quát về thơ Nôm Đường luật và tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Chương 2 Phương diện nội dung trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Chương 3 Một vài phương diện trong hình thức thể hiện Hồng Đức quốc âm thi tập 5 PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1 KHÁI QUÁT VỀ THƠ NÔM ĐƢỜNG LUẬT VÀ TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP Khái quát về thơ Nôm Đƣờng luật Khái niệm Thơ Nôm Đường luật là một trong những thể loại để lại nhiều thành tựu to lớn cho nền văn học dân tộc, đó được coi là thể thơ độc đáo vào bậc nhất của văn học Việt Nam. Thời trung đại nhiều sáng tác vận dụng thể thơ này Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, Hồng Đức quốc âm thi tập của hội Tao đàn, Bạch Vân quốc ngữ thi tập của Nguyễn Bỉnh Khiêm, thơ Hồ Xuân Hương, thơ Bà Huyện Thanh Quan và sau này được Nguyễn Khuyến, Tú Xương tiếp tục phát triển đến cuối thời kì trung đại. Nghiên cứu về thơ Nôm Đường luật có nhiều quan niệm khác nhau, tùy từng tác giả với những góc nhìn khác nhau, mục đích khác nhau. Tuy nhiên trong sự khác nhau đó có thể thấy nổi lên những quan niệm chung nhất về thể thơ này. Về thể thơ Đường luật theo "Từ điển thuật ngữ Văn học", do Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi đồng chủ biên thì "Thơ đường luật còn gọi là thơ cận thể, là thể thơ cách luật ngũ ngôn hoặc thất ngôn được đặt ra từ thời Đường ở Trung Quốc". [8, Nói về khái niệm thơ Nôm Đường luật Tác giả Lã Nhâm Thìn trong cuốn "Bình giảng thơ Nôm Đường luật" đã khẳng định "Khái niệm thơ Nôm Đường luật là bao hàm những bài thơ viết bằng chữ Nôm theo luật Đường hoàn chỉnh và cả những bài viết theo thể luật Đường phá cách, những bài có xen câu ngũ ngôn, lục ngôn, lục ngôn vào thơ thất ngôn". [20, Như vậy, thơ Nôm Đường luật có thể hiểu là một thể thơ dân tộc được viết bằng chữ Nôm theo luật của thơ Đường. Mặc dù đây là thể thơ có nguồn gốc ngoại lai nhưng trong quá trình phát triển lại trở thành thể loại văn học dân tộc nhờ sự sáng tạo không ngừng của nhiều thế hệ thi sĩ. 6 Qua các thời kì, thơ Nôm Đường luật đã dần tự giải phóng mình ra khỏi sự ràng buộc của thơ Đường luật trở thành một thể thơ mang màu sắc dân tộc, có được sự bứt phá ấy chính nhờ quá trình tìm tòi, sáng tạo, phá cách của các nhà thơ dân tộc đem đến tiếng nói riêng của dân tộc Việt Nam. Sự xuất hiện của thơ Nôm Đường luật chính là một minh chứng sắc nét cho tinh thần tự tôn của dân tộc ta mặc dù chịu áp chế nặng nề của phong kiến Phương Bắc với sự nô dịch nặng nề về văn hóa – tinh thần, đặc biệt ngôn ngữ dân tộc bị coi rẻ, tuy nhiên trong hoàn cảnh như vậy tinh thần ấy lại càng trỗi dậy mạnh mẽ. Đó còn là sự khẳng định cho sức sống tiềm tàng, bất diệt của ngôn ngữ Việt trong lòng dân tộc Việt với bản sắc riêng của mình. Quá trình hình thành và phát triển Thơ Nôm Đường luật chỉ có thể xuất hiện khi chữ Nôm đã tương đối hoàn chỉnh và ổn định. Về thời gian ra đời, thơ Nôm Đường luật được xác định ra đời vào khoảng thế kỉ XIII, tuy nhiên số lượng rất ít và mờ nhạt, cho đến nay không lưu lại được bản thơ Nôm nào từ thế kỉ XIII. Sáng tác thơ Nôm Đường luật sớm nhất theo tương truyền là của nàng Điểm Bích vào đầu thế kỉ XIV, theo giai thoại còn có một số bài thơ phú tuy nhiên không được lưu lại cho đến ngày nay. Đến cuối thế kỉ XIV, thơ Nôm đã để lại những dấu ấn khá rõ nét với nhiều tác phẩm thơ Nôm tiêu biểu, có thể kể đến bài phú Nôm Cư trần lạc đạo của Trần Nhân Tông, Hoa Yên tự phú của Lý Đạo Tái, và một số tác phẩm khác. Sáng tác Nôm thời kì này không phải là việc làm lẻ tẻ của một vài cá nhân mà có những lúc việc sáng tác thơ Nôm đã trở thành phong trào trong trí thức dân tộc. Khi mới hình hành, mặc dù thơ Nôm chưa được quan tâm đúng mức và chưa để lại thành tựu đáng kể song nó đã đặt những viên gạch đầu tiên làm nền tảng cho việc sáng tác thơ bằng ngôn ngữ dân tộc. Có thể nói, thời kì này đã chuẩn bị những điều kiện cơ sở để phát triển thơ Nôm ở những thế kỉ sau, điều này giải thích cho sự ra đời của tập thơ Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, Hồng Đức quốc âm thi tập của hội Tao đàn và nhiều tác phẩm thơ Nôm Đường luật ở những giai đoạn tiếp theo. Thế kỉ XV là sự phát triển nhảy vọt của thơ Nôm với nhiều thành tựu văn học nổi bật. Đây có thể coi là thế kỉ của thơ Nôm Đường luật với sự xuất hiện của 7 hai tập thơ lớn cả về số lượng và chất lượng nửa đầu thế kỉ có Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi gồm 254 bài thơ, nửa cuối thế kỉ có Hồng Đức quốc âm thi tập gồm 328 bài thơ. Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi được coi là tác phẩm mở đường cho sự phát triển của thơ Nôm Đường luật và khẳng định sự tồn tại trong thực tế dòng văn học tiếng Việt. Với tác phẩm này, lịch sử văn học Việt Nam trên thực tế đã có thêm một thể thơ mới thơ Nôm Đường luật. Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập được coi là bước phát triển tiếp theo trên cơ sở kế thừa và phát huy tinh thần đã có trong Quốc âm thi tập, góp phần đưa thơ Nôm Đường luật phát triển mạnh mẽ hơn và khẳng định chắc chắn vị trí của mình trong lịch sử văn học dân tộc. Sau Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập được coi là một cột mốc lớn trong tiến trình văn học tiếng Việt, tác phẩm là một bằng chứng về thời kì phát triển mạnh, một bước tiến mới của thơ tiếng Việt. Từ thế kỉ XVI, thơ Nôm Đường luật tiếp tục phát triển, phong trào sáng tác diễn ra sôi nổi với sự tham gia của nhiều tác giả thuộc nhiều tầng lớp khác nhau đã để lại một khối lượng tác phẩm thơ Nôm khá lớn với những thành tựu đáng kể cả về chất lượng và số lượng. Bạch Vân quốc ngữ thi tập của Nguyễn Bỉnh Khiêm với khoảng trên dưới 170 bài thơ là một trong những tập thơ tiêu biểu sau Quốc âm thi tập và Hồng Đức quốc âm thi tập, xét về quy mô, số lượng tác phẩm này ít hơn so với hai tập thơ Quốc âm thi tập và Hồng Đức quốc âm thi tập song với Bạch Vân quốc ngữ thi tập tầm khái quát nghệ thuật của thơ Nôm đường luật được nâng lên một bước, đề tài, chủ đề nổi bật trong thơ Nôm Nguyễn Bỉnh Khiêm là tính chất xã hội rộng lớn và mang tính chất triết lí về cuộc đời. Đến thế kỉ XVII – nửa đầu thế kỉ XVIII thơ Nôm Đường luật không có những tác giả, tác phẩm lớn mặc dù số lượng tương đối lớn nhưng chất lượng không cao, đây có thể coi là thời kì chững lại của thơ Nôm Đường luật, thời kì này Đường luật Nôm không có được địa vị như trước đó, đây cũng là hạn chế chung của cả một thời kì văn học. Tuy nhiên, thơ Nôm Đường luật thời kì này vẫn có những đóng góp nhất định cho lịch sử văn học dân tộc và sự phát triển của thể loại với sự xuất hiện các truyện thơ Nôm. 8 Sau một thời gian dài chững lại đến cuối thế kỉ XVIII – nửa đầu thế kỉ XIX thơ Nôm Đường luật khởi sắc trở lại với những sáng tác của bà chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương. Chính Hồ Xuân Hương đã đem đến cho thơ Nôm Đường luật một làn gió mới – táo bạo và độc đáo. Thời kì này, cùng với Hồ Xuân Hương còn phải kể đến nhiều cây bút khác, tiêu biểu có Bà Huyện Thanh Quan, với phong cách mẫu mực, trau chuốt nhưng không sáo mòn thơ của bà góp phần làm cho thơ Nôm Đường luật thời kì này trở nên phong phú và đa dạng. Nếu như trước đây sáng tác thơ thường gắn với phong cách thời đại và phong cách thể loại thì với hai nữ sĩ Hồ Xuân Hương và Bà Huyện Thanh Quan trong thơ Nôm Đường luật đã xuất hiện phong cách tác giả, đây được coi là bước tiến vượt bậc trong thơ Nôm Đường luật. Cũng trong thời kì này thơ Nôm Đường luật phát triển theo hai xu hướng đó là phong cách thơ Hồ Xuân Hương và phong cách Bà Huyện Thanh Quan. Tuy nhiên xu hướng Hồ Xuân Hương phát triển mạnh mẽ hơn, điều đó chứng tỏ thơ Nôm Đường luật đã thoát ra khỏi lối thơ trang nghiêm cổ điển để đi theo lối bình dân hóa. Sau Hồ Xuân Hương, Tú Xương và Nguyễn Khuyến đã tiếp tục xu hướng của bà tiếp tục phát triển thơ Nôm Đường luật tạo gạch nối giữa văn học trung đại và văn học cận – hiện đại. Ở Nguyễn Khuyến và Tú Xương đã có sự kết hợp nhuần nhuyễn tự sự và trữ tình, không đơn thuần phản ánh thế sự mà vươn lên phản ánh hiện thực một cách chi tiết, sinh động và phong phú, họ cũng là những tác giả để lại dấu ấn riêng mang phong cách tác giả trong thơ Nôm Đường luật. Có thể khẳng định các sáng tác của Tú Xương, Nguyễn Khuyến, tầm khái quát nghệ thuật của thơ Nôm Đường luật vừa được mở rộng vừa được nâng cao. Đó là một đóng góp to lớn trong quá trình kế thừa và phát triển thơ Nôm Đường luật. Như vậy, mặc dù đã chấm dứt sứ mệnh của mình khi văn học dân tộc chuyển sang thời kì hiện đại nhưng với bảy thế kỉ tồn tại và phát triển thơ Nôm Đường luật đã khẳng định ý nghĩa to lớn của mình trong văn học dân tộc với những đỉnh cao nghệ thuật rực rỡ. 9 Khái quát về tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập Thời đại Hồng Đức Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập ra đời vào nửa cuối thế kỉ XV dưới thời Hồng Đức. Về mặt lịch sử dân tộc, đây là thời kì nước Đại Việt vừa sạch bóng quân thù, bước vào kỉ nguyên mới, kỉ nguyên độc lập, tự chủ, xây dựng đất nước. Về mặt lịch sử chế độ phong kiến, đây là thời kì hoàng kim của chế độ phong kiến Việt Nam. Thời đại Hồng Đức là niên hiệu dưới triều Lê Thánh Tông. Năm 1460 Lê Thánh Tông lên ngôi và ngồi ngai vàng 38 năm, được đánh giá là vị vua anh minh lỗi lạc và cũng chính là vị vua đã đưa triều đại phong kiến phát triển lên tới đỉnh cao cực thịnh. Trong thời gian nắm quyền, Lê Thánh Tông đã cải nguyên hai lần, mười năm đầu tức từ năm 1460 đến năm 1469, đặt niên hiệu là Quang Thuận, hai mươi tám năm sau tức từ năm 1470 đến năm 1497, đặt niên hiệu là Hồng Đức. Dưới thời đại Hồng Đức đất nước được củng cố và phát triển về mọi mặt chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục. Chế độ phong kiến trung ương tập quyền được xây dựng từ thời Lê Thái Tổ tiếp tục được củng cố dưới triều Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, mở rộng và phát triển dưới thời Lê Thánh Tông. Nhà nước phong kiến thi hành chính sách trọng nông, đồng thời chú trọng phát triển thủ công nghiệp, thương nghiệp…, nghề khắc bản in phát triển hơn với kĩ thuật mới, có tác dụng tích cực trong việc xuất bản, lưu hành những tác phẩm văn học, nhiều trung tâm kinh tế phát triển, đặc biệt là thủ đô Thăng Long với ba mươi sáu phố phường. Đó không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa mà đó còn là trung tâm giao lưu văn hóa. Cũng dưới thời Hồng Đức, Bộ Luật Hồng Đức được ban hành và được coi là bộ luật tiến bộ nhất trong thời kì chế độ phong kiến Việt Nam, không những xác lập trật tự mới mà còn góp phần quan trọng làm hưng thịnh đất nước. Nền giáo dục phong kiến trong thời kì này cũng phát triển mạnh với những chính sách khuyến học như xây nhà Thái học, mở rộng Quốc Tử Giám, tiếp tục lệ khắc bia Tiến sĩ ở văn miếu, yết bảng vàng, ban yến, vinh quy bái tổ đối với những người đỗ đạt cao…, dưới triều Lê Thánh Tông có tới 501 tiến sĩ, 9 trạng nguyên, điều này chứng tỏ dưới triều Lê Thánh Tông văn học rất phát triển. 10 Dưới thời Hồng Đức nho giáo phát triển mạnh và được đưa lên vị trí quốc giáo, giữ địa vị độc tôn. Nho giáo ở địa vị quốc giáo thì Nho học sẽ trở thành quốc học với đội ngũ nho sĩ, quan lại là chỗ dựa của triều đình phong kiến. có thể nói triều đình Lê Thánh Tông đã tạo môi trường thuận lợi để các nho sĩ thực hiện lí tưởng tu thân, tề gia, trị, quốc, bình thiên hạ. Đặc biệt, trong không khí thái bình thịnh trị của thời đại Hồng Đức văn hóa nghệ thuật được nhà vua khuyến khích phát triển nhất là sáng tác thơ Nôm Đường luật, bằng chứng cụ thể là sự ra đời của tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập. Tác giả Hồng Đức quốc âm thi tập Tác giả của tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là những nhân sĩ thời Hồng Đức mà chủ yếu là những nhân sĩ tập hợp trong Hội Tao đàn. Hội Tao đàn được thành lập vào năm 1495, là tổ chức sáng tác thơ và bình thơ do vua Lê Thánh Tông đứng đầu tự xưng là Tao đàn đô nguyên súy. Sự ra đời của Hội Tao đàn đánh dấu một bước tiến của thơ ca cung đình. Thường được gọi là “Tao đàn nhị thập bát tú” tức 28 ngôi sao trên đàn văn chương, gồm hai mươi tám hội viên do nhà vua chọn trong số các quan văn đậu tiến sĩ ở triều đình như Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận, Ngô Luân, Ngô Hoán, Lưu Hưng Hiếu, Nguyễn Xung Xác, Nguyễn Quang Bật, Nguyễn Đức Huấn, Vũ Dương, Ngô Thầm, Ngô Văn Cảnh, Phạm Trí Khiêm, Lưu Thư Mậu, Nguyễn Tốn Miệt, Nguyễn Nhân Bị, Ngô Quyền, Nguyễn Bảo Khuê, Bùi Phổ, Dương Trực Nguyên, Chu Hoãn, Phạm Cấn Trực, Nguyễn Ích Tốn, Đỗ Thuần Thứ, Phạm Nhu Huệ, Lưu Dịch, Đàm Thận Huy, Phạm Đạo Phú, Chu Huân. Vua Lê Thánh Tông là vị vua không chỉ có tài trị quốc mà còn là vị vua có tâm hồn thi sĩ, học sĩ Đào Cử đã nói về Lê Thánh Tông một cách hết sức tôn kính như sau “Từ khi đức vua lên ngôi, trong ngoài đều phục, mưa nắng thuận hòa, dân yên, vật thịnh. Trong khi nhàn rỗi nhà vua thường bỏ hết thú vui như đàn hát, săn bắt, khiến cho sạch lòng, dục ít. Như cây ngay từ gốc, nước trong từ nguồn…, biểu hiện ở lời ngâm vịnh. Ngài chỉ phóng bút một lúc chín bài xong ngay. Trước thì vịnh thời tiết thuận năm được mùa… Nghĩa lí thật cao xa, lời lẽ thật mạnh mẽ, thiện ý khuyên răn, chan chứa ở lời, thực là văn dạy người ở bậc đế vương…”. [6, Người đã cổ súy việc bình thơ và sáng tác thơ, tạo 11 điều kiện cho thơ ca phát triển, trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập, Lê Thánh Tông là một tác giả lớn với nhiều bài thơ được xác định là do nhà vua sáng tác, đó là những bài xướng về những chủ đề như vịnh năm canh, vịnh tứ thời, vịnh các nhân vật lịch sử Trung Quốc, vịnh các nhân vật lịch sử Việt Nam. Được sự khuyến khích của nhà vua với tư cách là Tao đàn nguyên súy, các nhân sĩ thời Hồng Đức đều hăng say sáng tác thơ, những bài mang tính chất vịnh được xác định là của các văn thân song rất khó xác định một cách chính xác ai đã viết bài nào. Như vậy, có thể xác định tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là tập hợp những sáng tác của nhiều tác giả, chủ yếu là thành viên của Hội Tao đàn trong đó không thể thiếu vua Lê Thánh Tông, cũng có người không phải là thành viên của Hội Tao đàn, bình thơ và sáng tác thơ dưới sự chủ súy của nhà vua. Hoàn cảnh ra đời, vị trí tác phẩm Về hoàn cảnh ra đời, tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập ra đời vào cuối thế kỉ XV, chủ yếu được sáng tác trong khoảng 28 năm dưới niên hiệu Hồng Đức 1470 – 1497 của triều đại Lê Thánh Tông trong bối cảnh đất nước hòa bình, phát triển thịnh vượng, nhân dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Cái không khí xướng họa lạc quan, yêu đời của tập thơ chỉ có thể có ở thời Hồng Đức. Tác phẩm là tập hợp những sáng tác của nhân sĩ và tên tác phẩm do người đời sau đặt song cách đặt tên như vậy phù hợp với thời đại xuất hiện của tập thơ. Toàn bộ tập thơ gồm 328 bài thơ, chia thành 5 phần Thiên địa môn gồm 59 bài vịnh về thời tiết, trời đất. Nhân đạo môn gồm 46 bài vịnh các nhân vật lịch sử, nói về đạo trung hiếu,... Phong cảnh môn gồm 66 bài vịnh cảnh trí thiên nhiên, di tích lịch sử. Phẩm vật môn gồm 69 bài vịnh cảnh vật nói chung như loài cây, loài vật, vật dụng… Nhàn ngâm chư phẩm gồm 88 bài với đề tài phong phú, từ vịnh thiên nhiên đến vịnh nhân vật lịch sử. Hồng Đức quốc âm thi tập là một tập thơ tiếng Việt cỡ lớn cả về mặt số lượng, giá trị, ý nghĩa thời đại, mặc dù còn nặng về khuynh hướng cung đình, ngâm hoa, vịnh nguyệt nhưng không thể phủ định được giá trị của một tác phẩm có tình yêu thiên nhiên và lòng tự hào dân tộc sâu sắc. 12 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 Thơ Nôm Đường luật là thể thơ có nguồn gốc từ thơ luật Đường của Trung Quốc song với sự cố gắng phát huy tinh thần dân tộc của các thế hệ thi sĩ thơ Nôm Đường luật đã trở thành một thể thơ mang màu sắc riêng của dân tộc, trải qua quá trình phát triển lâu dài, có lúc sôi nổi, có lúc chững lại nhưng thơ Nôm Đường luật đã từng bước khẳng định vị trí của mình, đây được coi là thành tựu của thơ ca Việt Nam, thể hiện ý thức tự tôn dân tộc sâu sắc của nhân dân ta đồng thời nó có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc góp phần mở đường cho sự phát triển của thơ ca dân tộc. Cũng cần phải khẳng định rằng tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là một tác phẩm có vị trí vô cùng quan trọng trong kho tàng văn học dân tộc, đó không chỉ là tiếng nói của một thời đại quốc thái dân an, lòng tự hào, tự tôn dân tộc lớn lao mà đó còn là một cột mốc quan trọng trên tiến trình phát triển của thơ Nôm Đường luật nói riêng, văn học dân tộc và ngôn ngữ dân tộc nói chung. 13 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG DIỆN NỘI DUNG TRONG TẬP THƠ HỒNG ĐỨC QUỐC ÂM THI TẬP Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là sáng tác của nhiều tác giả nên nội dung rất phong phú và đa dạng, tuy nhiên trong sự đa dạng đó tập thơ vẫn có sự nhất quán trong biểu hiện nội dung cảm xúc. Ngợi ca công đức nhà Lê và vai trò của Lê Thánh Tông Nhà Lê được thành lập từ kết quả thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống lại sự đô hộ của nhà Minh do Lê Lợi lãnh đạo. Chấm dứt âm mưu xâm lược của phong kiến phương bắc trong một thời gian dài thế kỉ XV - thế kỉ XVIII. Nhà Lê sơ kéo dài trong khoảng 10 thập kỉ, đây là thời kì vĩ đại, hoàng kim của chế độ phong kiến Việt Nam. Sau khi lên ngôi Lê Thái Tổ nhanh chóng bắt tay vào khôi phục, xây dựng đất nước bị tàn phá sau nhiều năm chiến tranh. Các vua đầu thời Lê như Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Thánh Tông đều là những vị vua có tài, nếu như vua Lê Thái Tổ đánh tan giặc Minh dựng nên cơ đồ nhà Lê, tạo tiền đề cho sự phát triển của triều Lê thì Lê Thánh Tông là người có công đưa triều Lê phát triển đến cực thịnh. Bằng những chính sách tiến bộ, đất nước ta dần được khôi phục và phát triển trên tất cả các lĩnh vực. Bộ máy chính quyền phong kiến được hoàn thiện dần, quyền hành chủ yếu tập trung trong tay vua, bộ may quan lại từ trung ương đến địa phương được củng cố; đất nước ta chủ yếu phát triển nông nghiệp nên triều Lê hết sức chú trọng phát triển nông nghiệp bằng những chính sách như khuyến khích khai khẩn đất hoang, lập đồn điền, cấm giết mổ gia súc,...nông nghiệp dần được khôi phục và phát triển, đảm bảo đời sống của người dân; thủ công nghiệp cũng được quan tâm phát triển ở thời kì này; thương nghiệp chưa thực sự phát triển mạnh nhưng đã có những thành tựu đáng kể góp phần thay đổi đời sống của người dân, kinh thành Thăng Long trở thanh trung tâm mua bán lớn của nước ta; triều đình nhà Lê hết sức chú trọng đến giáo dục và thi cử, Lê Thái Tổ đã cho xây dựng lại Quốc Tử Giám, tổ chức các khoa thi tuyển, tìm kiếm nhân tài cho đất nước; đất nước hòa bình ổn định chính là điều kiện cho văn học nghệ thuật phát triển, đáng chú ý nhất ở thời đại này là sự phát triển của thể thơ Nôm Đường luật một thể thơ dân tộc, nếu 14 như Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi là tác phẩm đặt nền móng cho thể thơ này thì tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập của hội Tao đàn là sự kế tục và góp phần khẳng định vị trí vững chắc của thể thơ này trong nền văn học dân tộc. Có thể nhận thấy văn học thời kì này có nội dung yêu nước sâu sắc, thể hiện niềm tự hào dân tộc, khí phách anh hùng tinh thần bất khuất của dân tộc Đặc biệt sang thời vua Lê Thánh Tông, nhà vua đã tiến hành một loạt cải cách đưa nước Đại Việt bước vào thời kì phát triển thịnh trị, được coi là thời đại hoàng kim của chế độ phong kiến Việt Nam. Dưới triều Lê nhân dân ta có câu thơ ca ngợi cuộc sống ấm no, hạnh phúc của đất nước Đời vua Thái Tổ, Thái Tông, Lúa tốt đầy đồng trâu chẳng buồn ăn. Như vậy nhà Lê là triều đại có công lớn với dân tộc, được đánh giá là triều đại được lòng dân nhất trong các triều đại phong kiến Việt Nam do đó âm hưởng bao trùm trong tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập là sự ngợi ca thành tựu mà triều Lê đã đem lại cho đất nước . Dưới triều Lê Thánh Tông đất nước thái bình, thịnh trị, nhà vua anh minh, tài giỏi hết mực yêu nước, thương dân do đó nhân dân hưởng an vui, hạnh phúc. Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập đã dành một phần lớn những trang thơ để khẳng định điều này. Tập thơ Hồng Đức quốc âm thi tập khẳng định triều đại Lê Thánh Tông qua những bài thơ ca ngợi minh quân. Mở đầu phần Nhân đạo môn là bức tự họa về một vị vua lí tưởng Lòng vì thiên hạ những sơ âu, Thay việc trời giám trễ đâu. Trống dời canh còn đọc sách, Chiêng xế bóng, chửa thôi chầu. Nhân khi cơ biến xem trời biết, Chửa thuở kinh quyền xét lẽ mầu, Mựa biểu áo vàng chăng có việc, Đã muôn sự nhiệm trước vào tâu. Tự thuật 15 Giới thiệu sách Nguyễn Trãi - Quốc Âm Thi TậpTheo GS. Nguyễn Phong Nam, Quốc âm thi tập là “sự khởi đầu hoành tráng nhất, ấn tượng nhất” của thơ Nôm Việt Nam. Với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi được xem như nhà thơ lớn đầu tiên viết thơ chữ Nôm, đồng thời cũng là người sáng tác thơ Nôm đoản thiên có số lượng nhiều bậc nhất trong nền thơ cổ điển dân tộc. Quốc âm thi tập có 254 bài thơ, được xếp theo bốn phần là Vô đề 188 bài, Môn thì lệnh 21 bài, Hoa mộc môn 34 bài, Môn cầm thú 7 bài. Trong đó, phần quan trọng và trọng tâm là phần Vô đề. Đây là tập thơ theo thể thơ cách luật thất ngôn bát cú, phần lớn theo thể phổ biến bình thường, một số bài theo thể cải biên, pha câu lục ngôn, ngũ ngôn ở các vị trí không nhất định. Tập thơ này được viết bằng chữ Nôm – thứ chữ dựa trên kí hiệu chữ Hán có biến cải để ghi âm tiếng Việt. Có lẽ vì vậy mà lời thơ uyển chuyển, dung dị, gần gũi đời thường, gần với nếp cảm, nếp nghĩ dân tộc. So với thơ chữ Hán, tập thơ Nôm đại thành của Nguyễn Trãi có khả năng thể hiện sâu sắc tâm hồn dân tộc, cảm quan về thiên nhiên, quê hương, đất nước. Nhờ sử dụng ngôn ngữ dân tộc, Nguyễn Trãi có thể bộc lộ các cung bậc tình cảm, các sắc thái trữ tình, thế giới nội tâm và mọi nỗi ưu phiền một cách tự do, linh động. Quốc âm thi tập là thơ của người ẩn, cảnh sắc là cảnh sắc ở ẩn. Nguyễn Trãi như một lão nông tri điền say trong thiên nhiên thôn dã với tình yêu sâu sắc. Cùng với tình yêu thiên nhiên, tập thơ còn bộc lộ tình yêu con người, cuộc sống và nỗi đau buồn trước thế sự, lòng người hiểm hóc. Bên cạnh đó, cuộn chảy suốt Quốc âm thi tập là nỗi lòng ưu dân ái quốc, là dâng dậy tấm lòng của một con người luôn canh cánh nỗi tiên ưu với niềm khắc khoải chưa thấu thỏa, là vằng vặc vầng sáng của ý chí, của khát vọng hiến dâng mình cho đại sự nước nhà Vua Nghiêu Thuấn, dân Nghiêu Thuấn/ Dường như ta đà phỉ sở nguyền. Những tâm tình ấy, ý nguyện ấy đã được diễn tả bằng một thứ ngôn ngữ dân dã, không bị gò bó bởi thi luật thơ Đường mà phóng khoáng đầy bay bổng. Đúng là những câu thơ Nôm của Nguyễn Trãi có khi trần trụi, sần sùi như quặng quý còn vùi trong đất cát, có khi long lanh như ngọc bích đã qua tay người thợ kim hoàn chế tác. Với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi đã tạo nên một lối thơ vừa sâu sắc trí tuệ, vừa đậm đà bản sắc dân tộc. Trong bối cảnh văn hóa, văn học trung đại bấy giờ, thơ Nôm Nguyễn Trãi đã tiên phong, dẫn nguồn thơ Đường bám rễ vào hồn dân tộc. Quốc âm thi tập không chỉ đưa ta khám phá con người cá nhân trong thơ, tính chất đa dạng của hồn thơ Nguyễn Trãi, thấy được cái tôi nhà thơ trong đường biên giữa nhà tư tưởng và người nghệ sĩ mà còn giúp ta hiểu và trân trọng hơn về sự mới mẻ, sáng tạo trong tư duy thể loại của một tài năng vượt thời gian, không gian thời đại. Quốc âm thi tập xứng đáng được xem là thành tựu lớn vẻ vang mở đầu đầy ấn tượng cho dòng thơ Nôm nước Nguyễn Trãi - Quốc Âm Thi Tập của tác giả Phạm Luận, có bán tại Nhà sách online NetaBooks với ưu đãi Bao sách miễn phí và Gian hàng NetaBooks tại Tiki với ưu đãi Bao sách miễn phí và tặng Bookmark Xem thêm ĐÁNH GIÁ CỦA ĐỘC GIẢ Hãy đánh giá Nguyễn Trãi - Quốc Âm Thi Tập để giúp những độc giả khác lựa chọn được cuốn sách phù hợp nhất! Nguyễn Trãi - Quốc Âm Thi Tập Giá bán tại NetaBooks ₫ ₫ Tiết kiệm ₫-15%

nội dung quốc âm thi tập